*** Whisky là gì:
– Theo định nghĩa thì whisky là 1 loại đồ uống có cồn được sản xuất bằng cách lên men các loại ngũ cốc như ngô, gạo, lúa mỳ… và chưng cất.Từ Whisky được nhắc đến lần đầu tiên vào năm 1736 xuất phát từ ”usisge beatha “trong tiếng Gaelic tại Scotland hay từ “uisce beatha” trong tiếng Gaelic tại Ireland và có nghĩa là “nước của cuộc sống” (uisge/uisce: “nước”, beatha: “sống”). Khái niệm này đã phổ biến ngay từ thế kỷ 16-thế kỷ 17. Đó là nguồn gốc của tên gọi whisky, và cũng để giải thích cho việc Whisky được gọi là tinh hoa của nước.
-Whisky có độ rượu khá nặng, khoảng 43 đến 48 độ tùy loại. Mỗi 1 bí quyết một ủ rượu Whisky khác nhau lại cho ra 1 vị rượu độc đáo, tạo nên nét đẹp và sự đa dạng trong thế giới rượu Whisky.
– Cách làm rượu Whisky: Thông thường, Whisky đều được làm bằng phương pháp xay ngũ cốc thành hạt tấm và được trộn với nước ấm trong thùng kín. Một thời gian sau, hỗn hợp sẽ hóa đường. Tiếp theo nước này sẽ được trộn với men và được lên men trong một thùng chứa. Sau 1 thời gian thích hợp, người ra bắt đầu chưng cất chất lỏng này thành rượu. Rượu được tạo thành sẽ được pha loãng với nước và được trữ trong thùng gỗ nhiều năm. Sau quá trình này, Whisky sẽ được pha trộn, làm loãng, lọc, … và đóng vào chai.
*** Lịch sử Rượu Whisky
-Vào thế kỷ thứ 5 các nhà tu Ki-tô giáo, mà trước tiên là thánh Saint Patrick của Ireland, bắt đầu truyền giáo trong xứ sở của người Celt và mang các dụng cụ kỹ thuật cũng như hiểu biết về cách chế tạo dược phẩm và nước hoa đến Ireland và Scotland. Theo truyền thuyết thì họ là những người đầu tiên đã chưng cất một chất lỏng trong suốt: aqua vitae hay uisge beatha. Sự hiểu biết này lan truyền trong các thế kỷ sau nhờ vào các tu viện được thành lập mà vào thời gian đó mà thường là trung tâm của các làng mạc và có mở quán rượu riêng.
*** Tên gọi của whisky được phân loại như thế nào:
-Phân loại theo loại ngũ cốc
Whisky được bán trên thị trường dưới nhiều tên khác nhau, trong đó một phần là tên loại ngũ cốc được dùng để sản xuất Whisky, phổ biến nhất ở thị trường Việt Nam thì sẽ có:
+Malt là loại Whisky được làm từ mạch nha.
+Bourbon là tên gọi loại Whisky chủ yếu được sản xuất từ bắp (ít nhất là 51%) và được chưng cất với tối đa là 81 phần trăm thể tích rượu, đổ vào thùng chứa với tối đa là 63 phần trăm thể tích rượu.
+Grain là tên loại Whisky được sản xuất từ lúa mạch mà thông thường là sử dụng thiết bị chưng cất cột được gọi là “kiểu Coffey”.
+Rye là tên gọi loại Whisky chủ yếu được sản xuất từ lúa mạch đen, ít nhất là 51%.
-Phân loại theo quy trình sản xuất
Mặt khác tên gọi một phần cũng thể hiện rõ quy trình sản xuất của từng loại Whisky, và ở Việt Nam sẽ thông dụng nhất 03 loại sau:
+Single là loại Whisky có nguồn gốc chỉ từ một lò nấu rượu riêng lẻ (thường dùng cho Whisky của Scotland: Single-Malt-Whisky).
+Straight cũng là loại Whisky có nguồn gốc chỉ từ một lò nấu rượu riêng lẻ (thường dùng cho Whiskey của Mỹ)
+Blend là một loại Whisky đã được pha trộn. Trong lúc sản xuất (blending) nhiều loại Whisky khác nhau từ nhiều lò nấu rượu khác nhau được pha vào với nhau. Trong một số sản phẩm có đến 70 loại Whisky khác nhau.
02 loại khác được sử dụng riêng tại Ireland bao gồm:
+Pot Still là loại Whisky được sản xuất chỉ dùng loại bình nấu cổ điển (thường dùng cho một số loại Whiskey của Ireland).
+Pure Pot Still là loại Whisky được sản xuất chỉ dùng mạch nha trong các bình nấu rượu cổ điển (thường dùng cho một số loại Whiskey riêng lẻ của Ireland).
Trước năm 2005 các tên Vatted (pha trộn Malt-Whisky từ nhiều lò nấu rượu khác nhau) hay Pure (tên không thống nhất có nghĩa là Blend hay Vatted) vẫn còn thông dụng. Sau thời điểm này, phần lớn chỉ còn Single, Straight hoặc Blend.
+Cask strength (độ mạnh thùng): Sau khi được trữ trong thùng người ta không cho thêm nước vào Whisky nữa để đạt đến một nồng độ rượu nhất định.
+Vintage (năm sản xuất): Loại Whisky được sử dụng có nguồn gốc từ năm được ghi chú.
+Single cask (thùng riêng lẻ): Loại Whisky này có nguồn gốc từ một thùng rượu riêng lẻ (thường dùng cho Whisky của Scotland).
+Single barrel (thùng riêng lẻ): Loại Whisky này có nguồn gốc từ một thùng rượu riêng lẻ (thường dùng cho Whisky của Mỹ).
Các tên gọi Scotch, Irish hay American tất nhiên là thể hiện xuất xứ của sản phẩm. Một số tên gọi xuất xứ này được luật pháp bảo vệ và gắn liền với một số điều kiện nhất định (ví dụ như là tuổi tối thiểu)
***Xuất xứ của whisky
**Whisky Scotland (hay Scotch)
– Hiện nay Whisky Scotland là loại phổ biến và nổi tiếng nhất. Nếu mọi người để ý khi xem phim thì nam chính khi gọi một ly rượu mạnh sẽ không bao giờ gọi một ly whisky, mà thường sẽ gọi Scotch, tên gọi khác của whisky đến từ Scotland để thể hiện độ sành về rượu của mình. Scotch sẽ thường chia theo vùng, với các vùng cơ bản như sau:
+ Vùng Highlands trải dài ở phía Bắc. Vùng này lại thường được tiếp tục chia ra thành Central Highlands, Northern Highlands, Western Highlands và Eastern Highlands với nhà Dalmore, Glenmorangie là nổi bật. Các loại Whisky ở đây được cho là mạnh.
+ Speyside được hiểu là vùng đất dọc theo sông Spey trong các vùng đất bá tước Morayshire và Banffshire và như vậy thật ra là lại nằm trong vùng Highlands. Vùng này được coi là vùng trung tâm của Whisky Scotland với trên 50 lò nấu rượu tập trung trong một diện tích hẹp trong đó có nhà làm rượu nổi tiếng nhất Macallan, chưa kể đến danh tiếng của những nhà Glenfiddich, Glenlivet, Balvenie v.v.v
+ Vùng Lowlands nằm ở phía Nam, với Auchentoshan là nhà chưng cất nổi tiếng nhất. Whisky được sản xuất ở đây “mềm” và nhẹ.
+ Whisky xuất xứ từ các đảo (bao gồm Islay, Island và Skye) được xem là “đặc biệt mạnh” bất chấp là có hương khói và hương than nhiều hay ít. Ở vùng này nổi tiếng nhất chắc sẽ là nhà Lagavulin, nhưng chắc chắn mọi người sẽ không từ chối một chai Argbed, Caol Ila, Laphroaig và Bowmore từ Islay, hay một chai Highland Park hoặc Talisker từ Island.
+ Ngoài ra còn Campbeltown, nhưng chỉ còn 3 lò nấu rượu tồn tại thì vùng này chỉ còn tính chất lịch sử, vì thế nên nhiều nơi xếp vùng này thuộc vùng Highlands. Springbank chắn chắn sẽ đủ phân lượng để đối đầu với bất cứ nhà nào.
– Nhắc đến Scotch, người ta thường nhắc đến Single Malt, nhưng hãy nhớ Blended scotch mới là con gà đẻ trứng vàng, với 3 cái tên quá đỗi quen thuộc với người Việt Nam là Johnnie Walker của tập đoàn Diageo và Ballantine’s cùng Chivas của tập đoàn Pernod Ricard. Single malt có thể là chiếc Roll Royce hay Ferrari bóng loáng, nhưng Blended Scotch lại được ví như Ford và Toyota, nơi luôn có doanh số cao nhất.
– Đặc trưng của các hương vị rượu Whisky Scotland:
+SMOKY (Vị khói): Rượu whisky có hương vị khói phụ thuộc vào nồng độ khói than bùn sư dụng trong quá trình sấy khô mầm lúa mạch để sản xuất mạch nha (malt). Trong một số loại whisky, hương vị khói tăng mạnh khi pha trộn whisky với một chút nước tinh khiết hoặc cho thêm một vài viên nước đá khi thưởng thức. Đây là một loại vị khá đặc trưng và hấp dẫn, thoạt đầu thưởng thức có vẻ hơi sốc nhưng khi quen dần sẽ cảm thấy một vị khói dịu ngọt đầy quyến rũ. Highland hay Island/ Islay và những loại Whisky nơi đây đều đặc trưng bởi hương vị khói.
+DELICATE (Vị thanh nhã): Hương vị này là của các loại whisky không sử dụng than bùn trong quá trình sản suất mạch nha. Hương vị này khá đa dạng, từ hoa cỏ tươi, thảo dược đến lúa mạch hay vị của bánh quy. Nếu bạn yêu thích hương vị này thì hãy tìm đến những loại Single Malt Whisky đến từ vùng Speyside và Highland.
+RICH (Vị đậm đà): Hương vị đậm đà chủ yếu được tạo thành từ loại gỗ được sử dụng trong quá trình ngâm ủ rượu. Một số vị đặc trưng ví dụ như hương vani (khi sử dụng thùng gỗ sồi Mỹ) hương của các loại hạt, mùi hộp thuốc lá hoặc vị sôcôla hay hương hoa quả sấy khô (nếu dùng thùng gỗ sồi châu Âu). Thùng gỗ được dùng lần đầu hay dùng lại cũng đem lại sự khác biệt vầ hương vị. Ví dụ người ta có thể dùng các thùng gỗ ngâm rượu vang Pháp để ngâm ủ rượu whisky nhằm tạo ra những hương vị đặc trưng riêng.
+LIGHT (Vị êm ái): Hương vị này thể hiện sự tươi mới như mùi cỏ xanh, trái cây tươi hay ngũ cốc. Nó phản ánh đặc điểm quá trình sản xuất của từng lò trưng cất khác nhau ví dụ như phương pháp lên men, hình dạng và kích thước của tháp trưng cất. Những loại Whisky có mùi hương này thường có xuất thân từ vùng Lowland – nơi sử dụng than cốc thay cho than bùn trong quá trình sản xuất rượu Whisky.
-Whiskey Ireland
Whiskey Ireland phần nhiều là blend, thế nhưng trong thời gian vừa qua Single Malts cũng được chào mời nhiều hơn. Pure Pot Still là tên gọi chất lượng thêm miêu tả việc sử dụng duy nhất một thiết bị chưng cất pot still.
Việc pha trộn (blend) Whiskey Ireland khác với việc pha trộn Whisky Scotland trước tiên là ở chỗ thông qua việc kết hợp nhiều quy trình làm chín mùi khác nhau trong nhiều loại thùng khác nhau (thùng Sherry, Bourbon, rượu vang Porto để có ảnh hưởng đến khẩu vị. Vì thế mà người ta cũng gọi blend ở Ireland là vatting (từ vat trong tiếng Anh, có nghĩa là “thùng trộn”).
Các Single Malt nổi tiếng là:
** Whiskey Mỹ
-Whiskey Mỹ được sản xuất từ lúa mạch đen, bắp, lúa mạch hay hiếm hơn là lúa mì, thành phần của các loại ngũ cốc khác nhau tùy theo vùng.
Những thương hiệu whiskey nổi tiếng:
+Wild Turkey (Bourbon, Rye)
+Buffalo Trace (Bourbon, trước đây là Ancient Age)
+Labrot & Graham (Bourbon)
+Jack Daniel’s (Tennessee Whiskey)
+George Dickel (Tennessee Whisky)
+Maker’s Mark (Kentucky Straight Bourbon Whisky)
**Whisky Nhật Bản:
-Hiện nay, Nhật Bản được xem như quốc gia sản xuất rượu Whisky tăng trưởng nhanh nhất và gia nhập vào bảng đồ rượu whisky thế giới bên cạnh Scotland, Mỹ, Ai Len, Canada,… Nhật bản là nước duy nhât ở Châu Á sản xuất được whisky với hương vị khá giống với hương vị whisky Scotland.
-Các thương hiệu Whisky Nhật Bản nổi tiếng:
****Thưởng thức Whisky
– Whisky là tinh hoa của nước, và tinh hoa thì để thưởng thức, không phải để tu cả chai và đọ xem ai trụ lại lâu hơn trên bàn nhậu như cách uống của người Việt Nam và Trung Quốc.
Việc thưởng thức whisky sẽ giống một thói quen xa xỉ, nếu bạn biết tìm hiểu về nó. Cách thưởng thức đúng điệu của whisky cùng cigar có lẽ là biểu tượng về văn hóa sử dụng xa xỉ phẩm, không chỉ trên phim ảnh mà cả ngoài đời thực.
+Không có đúng hay sai trong việc thưởng thức rượu Whisky. Miễn là bạn thích nó. Tuy nhiên, cũng có một số kỹ thuật có thể mang lại cho bạn trải nghiệm rượu Whisky tuyệt vời hơn, thú vị hơn. Có một vài điều bạn cần xem xét trước khi uống Whisky.
+Việc thưởng thức thì trước tiên phải cảm nhận được hương và vị mà mỗi chai whisky mang lại. Vì thế mà nhiều phương pháp khác nhau có thể sử dụng để tận hưởng hết các hương vị mà mỗi chai whisky mang lại. Người sành sỏi sẽ sử dụng một loại ly đặc biệt để ngửi, được gọi là ly snifter. Đó là một loại ly có chân, miệng hẹp hơn thân nơi rượu Whisky sóng sánh. Thiết kế này giúp gom lại hơi rượu và làm cho hương thơm nồng nàn hơn.
+Việc đầu tiên có thể dùng nước để có thể kích thích và giải phóng mùi hương của rượu bằng cách nhỏ vài giọt nước cho mỗi ly rượu.
+Ở Mỹ, người ta có vẻ thích thưởng thức kèm theo đá (Whisky on the rocks). Điều này thông thường làm giảm mùi hương và vị của rượu vì độ lạnh nhưng với các loại rượu đậm hương vị, trẻ và dễ gây sốc của Bourbon thì điều này lại có thể chấp nhận được.Tại Thượng Hải , Scoth được pha với đá viên và trà xanh lạnh là món uống phổ biến. Còn tại Nhật thì bạn sẽ thấy Whisky được uống dưới món uống có tên là ‘mizuwari’-được pha loãng với rất nhiều nước.
+Cocktail cũng là lựa chọn không tồi với những người không uống được rượu, với nguyên liệu chủ yếu là Bourbon hoặc Blended whisky, có thể pha cùng một số hương liệu để giảm độ cồn, cũng như đẩy mùi hương ẩn sâu trong whisky toát ra ngoài. Cơ mà đừng có lôi mấy chai Single Malt đắt tiền ra để pha cocktail nhé. (|||ﾟдﾟ)
+Blended Scotch hay những loại blended có tuổi thấp như Chivas 12, Chivas 18, Balentines Finest Scotch hay Johnny Walker red/black đều có thể dùng trong ly tumbler và kèm thêm đá.
+Với Single Malt whisky, cũng như các chai blended lâu năm, tiêu chuẩn để thưởng thức luôn là trong một ly có hình tuylip, mà ly glencairn được đánh giá là khá hợp với mọi tiêu chí để thưởng thức. Với cấu trúc bầu ở dưới, chụm miệng ở trên, ly glencairn nói riêng và tuylip nói chung sẽ dễ dàng làm bùng nổ mùi hương tuyệt hảo của whisky
Mỗi loại sẽ có một loại ly khác nhau chuyên biệt, nhưng trong bài này sẽ chú trọng vào 02 loại chính.
+Whiskey, mà Bourbon sẽ được nhắc đến do mùi mạnh và khá sốc cho những ai không quen, nên dùng một ly Tumbler sẽ dễ dàng hơn để thưởng thức. Blended whisky cũng có thể sử dụng loại ly này, với những chai dưới 20 năm.
+Scotch thì khác. Tinh tế hơn, ẩn chứa nhiều tầng hương và hậu vị hơn, khá phức tạp khi thưởng thức nên một ly dạng tulip sẽ được khuyên dùng. Cá biệt với Blended thì nên từ 18 năm trở lên hoặc với những chai đặc biệt.
+Riêng với Single Malt, dòng sở hữu những chai rượu đắt nhất, với những thương hiệu từ xa xưa như Macallan, Lagavulin, dùng theo cách Neat (không pha) là lựa chọn duy nhất, và ly Glencairn luôn là lựa chọn hàng đầu.
Xem thêm
